काठमाण्डौः कृषि औजारको नाममा जुम्लाका कृषकसँग सदियौं पुरानो हलो, कोदालो र हँसिया छ ।
मार्सी धान, स्याउ ओखर उत्पादनका लागि उर्भरभूमी हुँदाहुँदै कालापहाड पुगेर पसिना बगाउनुपर्ने नियतिले च्यापेको छ । कारण, परम्परागत खेती प्रविधि । ‘मानो छरेर मुरी फल्ने’ खेतीले ६ महिना समेत खान पुग्दैन । श्रम बढि उत्पादन कम भइरहेको छ ।
गोरुको सहायताले खनजोत भइरहेको जुम्लामा १ बर्षमा औसत २० दिन जोत्न ३६५ दिन गोरु पाल्नु पर्ने बाध्यता छ । यसमा पनि गत वर्ष लम्पी स्कीन रोगले ५ सय ६७ गाइबस्तु मरे । जसमा १ सय ७० गोरु थिए । ८५ हल गोरु मरेपछि जग्गा बाँझो हुने हुँदा र सरलताका लागि अहिले मिनि टिलर अर्थात आधुनिक हलोमा किसानको आर्कषण बढेको गुठिचौर ५ का राम कुमार भण्डारीले बताए । १ हजार विरुवा रोपेर उच्च घनत्वको बगैंचा स्थापना गरेका उनि मिनि टिलरले कम लागत, श्रम र समय भित्रै बढि काम हुने हुँदा यान्त्रिकरणमा ध्यान गएको बताउन्छन् ।
स्याउ सुपरजोनले ५० प्रतिशत अनुदानमा मिनिटिलर वितरण गरेपछि किसानलाई राहत भएको उनले जानकारी दिए । “शुरुमा प्राविधिक ज्ञान नभएका कारण समस्या भए पनि अहिले म जस्ता कृषकका लागि आधुनिक मिनी टेलर हलो वरदान साबित भएको छ ।” उनले भने ।
जुम्लामा मिनि टिलर भित्रिएको १ दशक पुग्दै छ । पुरुषले गोरुबाट खेत जोत्दा बचेको ठाउँमा महिलालाई कोदालोले खन्न निकै कष्ट हुन्छ । तर मिनि टिलरले खेतको छेउ कुनो सहजै खनजोत गर्न सक्छ । यसले महिलाको कार्यबोझ समेत हटाएको स्थानीय रुपा रावतले बताइन । जुम्लाका किसान परम्परागत खेती प्रविधिबाट आधुनिकिकरणमा आकर्षित हुन थालेका छन् । समयको माग, सरकारी निकायको प्रयास र किसानको आकर्षणले जुम्लामा कृषि यान्त्रीकरणले गति लिन थालेको हो ।
कम लागत, श्रम र जनशक्तिको प्रयोग बाटै बढी काम गर्न सकिने हुँदा मिनि टिलर प्रभावकारी छ । २०७७ मा ‘राष्ट्रिय युवा प्रतिभा’ बाट सम्मानित जुम्ली युवा टक्क नेपालीले जिल्लामा कृषि यन्त्रका क्षेत्रमा काम गरिरहेका छन । मिनि टिलर, धान, गहुँ, जौं चुट्ने मेसिन विक्रि तथा मर्मत जुम्लामै भइहेकोले पनि किसानले ढुक्क सँग प्रयोग गर्ने वातावरण मिलेको उनले बताए । “मिनि टिलरले राम्रो सँग खन्दैन भन्ने भ्रम छ, तर यो सत्य होइन, यसले खन्दा माटो खुकुलो हुन्छ, डल्ला समेत मक हुन्छ ।” टक्कले भने ।
प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकिकरण परियोजना, परियोजना कार्यान्वयन इकाई स्याउ सुपरजोन जुम्लाले हरेक वर्ष ५० प्रतिशत अनुदानमा किसानलाई मिनि टिलर वितरण गर्दै आएको छ । यस वर्ष ६० जना किसानलाई मिनि टिलर ५० प्रतिशत अनुदानमा वितरण गरिएको कार्यालय प्रमुख खेमराज शाहीले बताए । आधुनिक र व्यवसायिक खेती प्रविधि विस्तारका लागि जुम्लामा स्याउ सुपरजोन स्थापना भएको बताउदै उनले प्रत्येक वर्ष अनुदानमा किसानलाई मिनि टिलर वितरण भइरहेको उनले जानकारी दिए ।
चालु आर्थिक वर्षमा कुल २४ लाख बजेटमा अर्थात् १२ लाख स्याउ सुपरजोनको र १२ लाख किसानको गरि ६० वटा मिनि टिलर वितरण गरिएको कार्यालय प्रमुख शाहिले बताए । कृषकलाई यान्धिकरण सम्बन्धी तिन दिने तालिम समेत दिइएको छ । कृषि औजारमध्ये किसानले जोत्नका लागि मिनी टिलर हलो अत्यधिक रुचाएका छन् । राजधानी
